سن گندم
سن گندم پس از ملخ یکی از خطرناکترین آفات گندم است که سالیانه خسارات زیادی به مزارع گندم وارد می‌سازد .
بیشترین سطح تجمع این آفت در مناطق کوهستانی و غرب کشور است و مهم‌ترین مناطق سن خیز کشور، استان‌های لرستان، فارس، همدان، کرمانشاه، مرکزی، کردستان، اصفهان، تهران می باشند.
این آفت خطرناک زمستان خود را در زیر بوته‌های درمنه و گون در کوهستان می‌گذراند. گندمی که بیش از 2 درصد سن‌زدگی دارد قابل مصرف برای تهیه نان نیست، گاهی اوقات، متأسفانه گندم‌های سالم را با گندم‌های سن زده مخلوط می‌کنند که باعث کاهش چسبندگی آن می‌شود، چرا که این اختلاط با هر گندم دیگر، شبکه گلوتنین آن را خراب می‌کند و نانوا به ناچار برای ایجاد چسبندگی این گندم‌ها باید نمک اضافه کند.
در صورت قابل استفاده نبودن گندم باید گندم‌های سن‌زده را با قیمت‌های ناچیز برای خوراک دام به دامداری‌ها داد.
با نزدیک شدن فصل بهار و گرم شدن هوا ، ریزش سن‌های گندم از کوهستان به مزارع گندم نیز نزدیک است. کشاورزان باید دقت کنند که این آفت را از هم‌اکنون جدی گرفته و از توصیه‌های کارشناسان کشاورزی استفاده کنند
.
آفت سن گندم
نام علمی:Eurygaster integniceps
نام خانواده: Scutelleridae
نام راسته: Hemiptera
مشخصات ظاهری سن گندم
رنگ حشره کامل سن، قهوه‌ای و زرد خاکی روشن تا تیره متغیر است. تعداد کمی از سن‌ها به رنگ‌های سیاه، قرمز و مسی رنگ دیده می‌شوند، سر «سن» به شکل مثلث است و روی آن دو عدد شاخک پنج بند و در قسمت سینه سه جفت پا قرار دارد که رنگ آنها مانند رنگ عمومی بدن سن است.
تخم سن گرد و اندازه آن یک میلی‌متر است. رنگ تخم تازه، سبز روشن است که به تدریج سبز تیره می‌شود. از تخم سن، پوره، که همان نوزاد سن است خارج می‌شود.
پوره به رنگ تیره است.
مراحل زندگی سن
حشره کامل سن گندم در کوه‌ها و در زیر علف‌ها و بوته‌ها، به خصوص بوته‌گون و درمنه خواب زمستانه را می‌گذراند. در اواخر زمستان و اوایل بهار، پس از گرم شدن هوا و رسیدن دما به 18 درجه سانتی‌گراد سن‌ها به طرف مزرعه‌های گندم و جو پرواز می‌کنند. به پرواز سن‌ها از کوه‌ها به مزرعه‌های غلات ریزش سن مادر گفته می‌شود. تعدادی از سن‌ها که نزدیک دیم‌زارها زمستان گذرانی می‌کنند، فاصله زیادی با مزرعه گندم و جو ندارند، بنابراین پس از پایان زمستان‌گذرانی با اندکی پرواز به مزرعه‌های غلات می‌رسند.
گروهی دیگر از سن‌های گندم حتی با اینکه فاصله دوری با مزرعه‌ها دارند گاهی 30 تا 40 کیلومتر پرواز می‌کنند تا به مزرعه‌های گندم و جو برسند.
ریزش سن‌ها در یک، دو یا سه مرحله انجام می‌شود، چنانچه هوا گرم شده باشد ریزش سن‌ها در یک مرحله انجام می‌شود، اما در صورت بارندگی، سرما و باد، ریزش سن‌ها در 2 تا 3 مرحله انجام می‌شود در مزرعه‌هایی که زود کاشته شده‌اند و محصول رشد کافی دارد، سن‌ها بیشتر ریزش می‌کنند.
نحوه خسارت
خسارت سن گندم در دوره رشد و نمو، 3 مرحله دارد؛
-1 خسارت مربوط به سن‌های مادر؛ بعد از پرواز در ارتفاعات کوهستانی و ترک محل‌های زمستان‌گذرانی به طرف مزارع سبز غلات صورت می‌گیرد و تغذیه از شیره ساقه و برگ‌های جوان و سبز گندم صورت می‌گیرد. سن‌های مادر، خرطوم خود را به داخل نسوج سبز بوته‌ی گندم فرو نموده و از مواد غذایی مخصوصاً پروتئین گلوتن گندم تغذیه می‌نمایند، در این حالت، خوشه‌ها خشک و رنگ آن سفید می‌شود، خسارت در این مرحله کم و به جمعیت و تراکم حشره بستگی دارد اما چنانچه تعداد حشره در هر مترمربع مزرعه یک یا بیش از یک عدد باشد مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا می‌کنند.
بعد از یک تا دو هفته تغذیه از برگ‌های جوان و ساقه گندم، سن مادر جفت‌گیری می‌کند و هر حشره ماده حدود 70 تا 80 تخم در دسته‌های 14 تایی (دو دسته 7 تایی موازی هم) زیر برگ‌های سبز و جوان گندم می‌گذارد. تخم‌ها پس از مدتی باز می‌شوند و پوره‌ها (نوزادان سن) خارج می‌شوند.
-2 در سنین 4 و 5 پورگی؛ حداکثر عمل تغذیه برای کامل شدن دوره پورگی و پیدایش حشرات بالغ جدید انجام می‌گیرد. پوره‌ها 5 مرحله را می‌گذرانند تا به حشره کامل نسل جدید سن تبدیل شوند. پوره‌های سن اول خیلی کوچک و تیره‌رنگ هستند و در قسمت پایین بوته‌های گندم و پشت برگ‌ها در سایه زندگی می‌کنند. پوره‌های سن اول تا اواسط سن دوم بدون حرکت و تغذیه می‌مانند. پس از این مرحله تغذیه و رشد شروع می‌شود هر چه پوره‌ها بزرگ‌تر می‌شوند از گندم‌ها بیشتر تغذیه می‌کنند و خسارت زیادی می‌زنند .
-3خسارت مربوط به حشرات بالغ نسل جدید؛ در این مرحله، آفت سن، برای ادامه رشد و توانایی پرواز به ارتفاعات و آغاز استراحت تابستانی خود، احتیاج به تغذیه کافی از دانه‌های خوشه گندم دارد. در این حال، خوشه گندم تقریباً سخت و محصول در حال برداشت است. این مرحله یکی از خطرناکترین مراحل آفت سن گندم می‌باشد و باعث چروکیدگی و لاغر شدن دانه‌های گندم می‌شود و مزه گندم نیز در این مرحله تغییر کرده و تلخ می‌شود؛ در این مرحله رنگ آفت سن گندم بین رنگ‌های آجری و سیاه است که از خوشه‌های گندم تغذیه می‌کنند.
خسارت در مرحله پورگی؛ در این مرحله، پوره‌ها باعث خراب شدن دانه‌ها می‌شوند و با وارد کردن ماده‌ای در دانه گندم، کیفیت نانوایی محصول را پایین می‌آورند. این ماده طعم و بوی نامطبوع و بدی دارد و برای سلامتی انسان مضر است.
آفت سن گندم در این مرحله می‌تواند تا 100 % به دانه‌های گندم حمله کند و آنها را نابود کند.
از نشانه‌های دانه‌های سن زده گندم، یک نقطه تیره رنگ با هاله‌ی بی‌رنگ دور آن است که در متن زرد دانه گندم، کاملاً مشخص است. خوب است که بدانید که این خسارت با خسارت هیچ آفت و بیماری یکسان نمی‌باشد
|